ਸ਼ੇਰ ਦਾ ਬੱਚਾ ਕਹੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬਿ੍ਗੇਡੀਅਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੁਣਛ ਦਾ ਏਰੀਆ ਦਵਾਇਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵੀ ਕੀਤਾ।

ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ , ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਦੀਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਸੀ। ਉਹ 1942 ਵਿਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿਚ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਵੀ ਲੜਿਆ ਸੀ। ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ। 1947 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਪੁਣਛ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ, ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੇ 1942 ਵਿਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਉਹ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਵਿਰੋਧੀ ਫੌਜ ਨੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।  ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਫੌਜੀ ਕੈਂਪ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਨੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਟਰੀ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ।

30 ਅਕਤੂਬਰ, 1947 ਨੂੰ, ਉਹ ਛੁੱਟੀ ਵੇਲੇ, ਆਰਮੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਗਿਆ।  ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਯੂਨਿਟ, 1 ਕੁਮਾਓਂ (ਪੈਰਾ) ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਸਵੈਇੱਛਤ ਹੋ ਗਿਆ।  ਉਸੇ ਸ਼ਾਮ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪੋਸਟਿੰਗ ਆਰਡਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਅਗਲੇ ਦਿਨ - 31 ਅਕਤੂਬਰ, 1947 ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਇਕਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਪੁਣਛ ਵਿੱਚ ਨਵੰਬਰ 1947 ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਨੂੰ 20 ਨਵੰਬਰ 1948 ਨੂੰ ਇਕ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਈਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾਇਆ। 1948 ਤੱਕ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਗਵਾਈ  ਕਰਨ ਕਾਰਨ 'ਇਕ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਬੱਚਾ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਿਲਟਰੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪੁਣਛ ਕਸਬੇ ਅਤੇ ਪੁਣਛ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੁੰਛ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਯੂਨਿਟ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ 1 ਸਿੱਖ ਸਣੇ ਸ਼ਾਲਟੈਂਗ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ।  ਇਹ ਲੜਾਈ ਯੁੱਧ ਦਾ ਇਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਲਈ ਕੋਈ ਆਰਾਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਜੀ ਪੀਰ ਰਾਹ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸਟੇਟ ਫੋਰਸਜ਼ ਦੀ ਗਾਰਡਨ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ 40,000 ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਮੌਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤੁਰੰਤ ਬਚਾਅ ਪੱਖਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਨੇੜਲੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਹਵਾਈ ਪੱਟੀ ਬਣਾਈ। ਜਿਸ ਤੇ 12 ਦਸੰਬਰ, 1947 ਨੂੰ ਆਈ.ਏ.ਐਫ ਦੇ ਮਹਾਨ ਪਾਇਲਟ, ਏਅਰ ਕਮੋਡੋਰ 'ਬਾਬਾ' ਮੇਹਰ ਸਿੰਘ, ਐਮ.ਵੀ.ਸੀ, ਡੀ.ਐਸ.ਓ, ਏਅਰ ਵਾਈਸ ਮਾਰਸ਼ਲ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੀਫ ਆਫ਼ ਏਅਰ ਸਟਾਫ) ਸੁਬਰਤੋ ਮੁਖਰਜੀ ਇੱਕ ਹਾਰਵਰਡ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਤਰੇ। ਉਸੇ ਦਿਨ, ਡਕੋਟਾ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਉਤਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਮੇਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪੁਣਛ ਲਈ ਇਕ ਡਾਕਟਰੀ ਕੋਲੋ ਸਪਲਾਈ, ਬੰਦੂਕਾਂ ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਇਕ “ਏਅਰ ਬਰਿੱਜ” ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।  ਆਈ.ਏ.ਐਫ ਨੇ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਤੰਗ ਵਾਦੀਆਂ ਵਿਚ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਮੇਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਬੰਬ ਮਾਰਨ ਲਈ ਡਕੋਟਾ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਸੋਧਿਆ.  ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋ ਮਿਲਸ਼ੀਆ ਬਟਾਲੀਅਨ, 11 ਅਤੇ 8 ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਿਲਿਟੀਆ ਨੂੰ ਪੁੰਛ ਦੇ ਕਾਬਲ-ਬੰਦ ਆਦਮੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਲਿਆ।ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਸੰਬਰ 1948 ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਕ ਹੋਰ ਇਕਾਈ, 3/9 ਗੋਰਖਾ ਰਾਈਫਲਜ਼, ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ 1948 ਵਿਚ ਏਅਰ ਲੈਂਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਾਲ, ਪੁੰਛ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਤਿੱਖਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਦਾਅ 'ਤੇ 1,500 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਖੇਤਰ ਸੀ। ਆਸ ਪਾਸ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪੁੰਛ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੜਾਈ ਨਿਰੰਤਰ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਸਾਹਮਣੇ ਤੋਂ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਕ ਸਾਲ ਵਿਚ, ਸਿੰਘ ਪੁੰਛ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪਹਾੜੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਸਿਵਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 40,000 ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ।  ਉਹ ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਸੀ। ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਲੇਰ ਅਫ਼ਸਰ ਦਾ ਨਾਮ “ਸ਼ੇਰ ਬੱਚਾ” ਰੱਖਿਆ।  20 ਨਵੰਬਰ, 1948 ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਮਿਲੀ, ਜਦੋਂ ਰਾਜੌਰੀ ਤੋਂ ਪੁੰਛ ਦਾ ​​ਰਸਤਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਯਾਦੂਨਾਥ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਸਾਈਜ਼ ਫੋਰਸ ਦੁਆਰਾ ਮਜਬੂਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੁੰਛ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਚਾਓ ਪੱਖ ਜੇਤੂ ਰਿਹਾ ਸੀ। 

1951 ਵਿੱਚ, ਪੁੰਛ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ  ਇੱਕ ਗਲੀਚੇ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਦੁਰਾਚਾਰਾਂ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕਮਾਂਡਰ ਦੇ ਅਕਾਉਂਟ ਵਿਚ ਅਸੀਮਿਤ ਫੰਡਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ, ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਦੋਸ਼ ਸਨ। ਜਨਰਲ ਥੈਮਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਦੇ ਗਵਾਹ ਸਨ, ਕਹਿੰਦਾ, “ਪ੍ਰੀਤਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਕੋਈ ਪੁੰਛ ਨਾ ਹੁੰਦਾ, ਅਤੇ ਪੂਛ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਕਾਰਪੇਟ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਕਈ ਵਾਰ ਗੰਭੀਰ ਸ਼ੰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੇ ਕਿ ਕੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਲੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੂਬਾ ਫੋਰਸਾਂ ਦੀ ਚੌਂਕੀ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਜਾਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਦੇਣਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ।  ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। "

Lt Gen H S Panag ਜੀ ਦੀ ਕੰਧ ਤੋਂ....