ਆਨਰੇਰੀ ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਵੇਲੇ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਤੇ ਆਨਰੇਰੀ ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਪੀਵੀਸੀ, ਐਮ ਐਮ (15 ਸਤੰਬਰ 1915 - 20 ਜਨਵਰੀ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਰਮ ਵੀਰ ਚੱਕਰ (ਪੀਵੀਸੀ) ਦੇ ਪਹਿਲਾ ਜੀਵਿਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਤਾ ਸੀ। ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ 1941 ਵਿਚ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਬਰਮਾ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।1944 ਵਿਚ ਐਡਮਿਨ ਬਾਕਸ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਮਿਲਟਰੀ ਮੈਡਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ 1947 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਵਿਚ ਵੀ ਲੜਿਆ ਸਨ ਅਤੇ ਸੀ.ਤਿਥਵਾਲ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਰਿਛਮਰ ਗਾਲੀ ਵਿਖੇ ਇਕ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਪੀਵੀਸੀ ਰਾਹੀਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤੇ ਸਨ।1947 ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪੰਜ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉਹ ਇਕ ਵੀ ਸਨ। ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਪ੍ਰਮੋਟ ਹੋ ਗਏ  ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ 1969 ਵਿਚ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਕਪਤਾਨ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਸਤੰਬਰ 1915 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਹਿਣਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਉੱਤਮ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਸਨ। ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਬਣਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਵੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ  ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। 1941 ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਮੁਡਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਰਮੀ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ।15 ਸਤੰਬਰ 1941 ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬਟਾਲੀਅਨ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।  ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਬਰਮਾ ਮੁਹਿੰਮ ਦੌਰਾਨ ਐਡਮਿਨ ਬਾਕਸ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਆਚਰਣ ਅਤੇ ਦਲੇਰੀ ਲਈ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਟਰੀ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਜਵਾਨ, ਯੁੱਧ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਸਿਪਾਹੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਬਟਾਲੀਅਨ ਵਿੱਚ ਸਾਥੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। 1947 ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪੰਜ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉਹ ਇਕ ਸਨ।

1947 ਦਾ ਯੁੱਧ

1947 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਿਆਸਤ ਉੱਤੇ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਮੁਡਲੇ ਪੜਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਸ਼ਤੂਨ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਮਿਲਿਅਸੀਆਂ ਨੇ ਤਿਥਵਾਲ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਕੇ ਰਾਜ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕੀਤੀ। ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ, ਕੁਪਵਾੜਾ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਉੱਤੇ ਰਿਹੇ ਜੋ ਭਾਰਤ ਲਈ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿੰਦੂ ਸੀ।

 23 ਮਈ 1948 ਨੂੰ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਤਿਥਵਾਲ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਤੋਂ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਿਆ, ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀਆਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਕਰਨ ਲਈ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜਾਂ, ਹਮਲੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ, ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਕੇ ਤਿਥਵਾਲ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਸਹੀ ਪਲਾਂ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਦਵੀ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਿਥਵਾਲ ਵਿਖੇ ਲੜਾਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ 13 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਖ ਉਦੇਸ਼ ਤਿਥਵਾਲ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਰਿਛਮਰ ਗਲੀ ਅਤੇ ਤਿਥਵਾਲ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਨਾਸਤਾਚੁਰ ਰਾਹ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਰਿਛਮਰ ਗਲੀ ਵਿਖੇ 13 ਅਕਤੂਬਰ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹੋਈ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ 1 ਸਿੱਖ ਅਗਾਮੀ ਚੌਕੀ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਲੈ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਹਮਲੇ ਰੋਕ ਦਿੱਤੇ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਰੂਦ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ  ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਇਹ ਜਾਣਦਿਆਂ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਵਿਚ ਮਜਬੂਤ ਹੋਣਾ ਅਸੰਭਵ ਸੀ। ਇਕ ਹੋਰ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਉਹ ਦੋ ਜ਼ਖਮੀ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅੱਗ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਆਦਮੀਆਂ ਦੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਗ੍ਰਨੇਡ ਸੁੱਟਦੇ ਰਹੇ।  

ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ, ਦੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕ ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ  ਦੀ ਚੌਕੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਏ,  ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਖਾਈ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੁੱਦਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬੇਯੋਨੇਟ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।  ਕਪਤਾਨ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਫਿਰ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫ਼ੌਜ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸਮਰਥ ਰਹੀ।